مقایسه کودهای مرغی با محصول زرگرین

ماده آلی:

ماده آلی یا ارگانیک ترکیباتی هستند که در ساختار خود دارای کربن می باشند این ترکیبات خود به دو بخش تقسیم می شوند :

1. بخش مرده ترکیبات آلی که از مواد آلی پوسیده ، حاصل تغییر شیمیایی و میکروبی جانداران مرده به وجود آمده اند
2. بخش زنده ترکیبات آلی که از ریشه گیاهان و بقایای زنده گیاهی و ریز جاندارن به وجود آمده اند

در توضیح بخش مرده این قسمت از مواد آلی دگرگون شده ( هوموسی شده) و مواد آلی گیاهی دگرگون نشده تشکیل شده است، مواد هوموسی موجود در خاک به دو قسمت ۱- مواد هیومیکی ۲- مواد آلی غیر هیومیکی مانند اسیدهای آمینه،کربوهیدرات،لیگنین تقسیم میشوند.

مواد هیومیکی در خاک درواقع بخشی از اجزای اصلی مواد آلی طبیعی در ته نشست های آلی زمین شناسی از قبیل رسوبات دریاچه،پیت ، زغال قهوه ای و شیل ها میباشند. این ترکیبات دارای رنگ قهوه ای تا قهوه ای تیره میباشند که به دلیل حضور مواد هیومیکی بوده و به همین دلیل رنگ خاکهای دارای مواد آلی به رنگ تیره است. کاربرد مواد آلی در صنعت و کشاورزی بسیار گسترده است در بخش کشاورزی کودهای آلی نقش به­سزایی در اصلاح ساختار فیزیکی و سلامت خاک بر عهده دارند این ترکیبات که از ملکول­های درشت با توانایی پیوند با عناصر مختلف تشکیل شده­اند علاوه بر خاصیت کلات کنندگی عناصر معدنی در خاک نقش به­سزایی در تغذیه گیاهی بر عهده دارند. ترکیبات آلی باعث افزایش میزان کربن آلی در خاک شده که همین امر موجب افزایش رشد و تنوع میکروارگانیسم های مفید خاک به خصوص باکتری­های تثبیت کننده ازت و حل کننده فسفات می­گردد. همچنین ترکیبات آلی با افزایش پیوند خود با ذرات ساختمانی خاک باعث افزایش نفوذ آب و اکسیژن در خاک و همچنین در رقابت با کاتیون های مضر خاک همچون سدیم موجب آبشویی این ترکیبات شده و در مجموع منجر به اصلاح ساختار خاک می­گردند در واقع ترکیبات آلی باعث افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک میشوند. منشاء ترکیبات آلی در خاک بیشتر با توجه به متنوع بودن منابع کربن دار بسیار متنوع است اما مهمترین منابع تامین کننده مواد آلی خاک  به صورت زیر می­باشد:

1. ترکیباتی حاصل از تجزیه ارگانیسم­های گیاهی و جانوری همچون انــدام­های گیاهی پوسیده و جانوران مرده تجزیه شده هستـند و این ترکیبات پس از پوسیده شدن توسط میکروارگانیسم های خاکی به کربن آلی تبدیل می­شوند.
2. ترکیبات  فرآوری شده (کمپوست) و یا فرآوری نشده (خام) که منشاء حیوانی دارند مانند فضولات دامی و طیور.
3. ترکیبات حاصل از فرآوری مواد بازیافتی همچون کمپوست شهری و ضایعات کشاورزی.
4. ترکیبات تهیه شده از معادن لئوناردیت که دارای درصد بالایی هیومیک و فولویک می­باشند.

در این بخش مقایسه ای از دو نوع ترکیب آلی را داریم که از ارگان­های گیاهی و جانوری به صورت صنعتی تهیه شده اند:

کود مرغی : از گذشته بسیار دور کشاورزان دریافتند که جهت افزایش و بهبود عملکرد رشد و محصول خود از ترکیبات آلی حاصل از فضولات پرندگان و دام استفاده کنند و از این رو این مواد را پس از پوساندن در فضای باز به عنوان کود پیش کشت مورد استفاده قرار میگرفت روشی که با توجع به مزایا و معایب آن مورد استفاده قرار میگرفته، جهت بررسی دقیقتر این ترکیب میانگین آنالیز کود مرغی در جدول زیر مورد بررسی قرار میگیرد (۱):

کود مرغی ترکیبی میباشد که به علت دارا بودن کربن در ساختار خود جز‌ء ترکیبات آلی می باشد .پایلوت های انجام شده برروی کشت ذرت با آنالیز جدول(۱) در سال ۱۳۸۴ نشان می­دهند استفاده از کود مرغی به میزان ۳۰ تن در هکتار باعث افزایش معنی داری در فاکتورهای رشد رویشی گیاه گردیده که علت اصلی آن افزایش در میزان ماده آلی خاک و به­طبع آن افزایش میزان نیتروژن می­باشد همچنین استفاده از این کود موجب افزایش معنی­داری در میزان ذخیره فسفر خاک می­شود که به دلیل افزایش بیش از اندازه این عنصر در مصرف متوالی (سالانه) از این کود منجر به مسمومیت خاک نسبت به این عنصر می­گردد (۱). از معایب استفاده از کودهای آلی (دامی – مرغی) در بخش کشاورزی بالا بودن میزان هدایت الکتریکی (Ec) این ترکیبات را می توان اشاره کرد که اغلب ۸-۱۴ ds/m است که همین امر موجب افزایش قابل توجهی در میزان کاتیون­های نمکی که منجر به شوری خاک و تخریب تدریجی ساختار خاک و همچنین کاهش میزان جذب عناصر غذایی توسط ریشه می­گردد.یکی دیگر از معایب کود مرغ  بالا بودن میزان نیتروژن آمونیاکی (NH3) این ترکیب میباشد که طبق اندازه گیری های انجام شده ۸۰ ٪  نیتروژن موجود در این کود را نیتروژن به فرم آمونیاکی تشکیل میدهد ، به دلیل اینکه کود مرغی به میزان زیاد (تقریبا ۲-۳ تن در هر هکتار) در زمین زراعی استفاده میشود در فصول گرم سال آمونیاک حاصل از این ترکیب باعث عوارض جانبی منجمله سوختگی در قسمت ریشه گیاهان میشود.

در حال حاضر کود مرغی به دلیل سهولت استفاده و کاهش اثرات جانبی مصرف آن به صورت فرآوری شده در دو فرم مایع و پلت شده در اختیار کشاورزان قرار می­گیرد که آنالیزهای آن در جدول شماره (۲) به صورت مقایسه با کود مرغ خام ذکر شده است :

جدول شماره (۲) نشان می­دهد که نسبت های  NPK در کودهای مرغی خام (فرآوری نشده) نسبت به فرم­های پلت و مایع تغییر محسوسی نداشته و ثابت مانده است و همچنین مقایسه کربن آلی به عنوان اصلی ترین فاکتور این نوع ترکیبات نشان می­دهد که این میزان در کود مرغی بدون فرآوری به مراتب بیشتر از فرم­های فرآوری شده آن می­باشد. یکی از موارد بسیار مهم در کودهای آلی به خصوص کود مرغی میزان هدایت الکتریکی(Ec) این کود می­باشد که در فرم­­های جامد آن بسیار بیشتر از فرم مایع آن است همچنین در کود مرغی پلت شده میزان گوگرد و کلسیم آن بسیار بالا می­باشد که مربوط به استفاده از این ترکیبات در فرآیندهای تولید می­باشد. به طور کلی در خصوص استفاده از این نوع کود در کشاورزی فرم مایع آن مورد استقبال بیشتری نسبت به سایر فرم­های آن قرار گرفته چون از طرفی میزان هدایت الکتریکی آن نسبت به فرم­های دیگر کود مرغ پایین است و از طرفی دیگر به دلیل مایع بودن و میزان مصرف ۲۰-۴۰ لیتر در هکتار مصرف آن کم و نیاز به تجهیزات خاصی مانند کودپاش و تراکتور ندارد و می­توان از این کود در طول فصل کشت به همراه آبیاری استفاده نمود.

جدول محاسبه هزینه استفاده از کود مرغی پلت شده در یک هکتار:

کود آلی مایع زرگرین :

این ترکیب یکی از ترکیبات آلی گیاهی می­باشد که از فرآوری دانه ذرت تهیه شده است که علاوه بر ماده آلی دارای درصد بالایی از اسیدهای آمینه گیاهی می­باشد همچنین این ترکیب دارای درصدی از عناصر ماکرو و میکرو به همراه پلی ساکارید که در  جدول شماره (۳) مشخصات آن ذکر شده است.

آنالیز کود آلی زرگرین (بر حسب ماده خشک):

بررسی آنالیز جدول شماره (۳) نشان می­دهد که این ترکیب همانند کود مرغی دارای درصدی از عناصر ماکرو به همراه کربن آلی می­باشد. ویژگی خاص این محصول که آن را از دیگر محصولات متمایز می­کند در ۴ مورد است:

1. این ترکیب دارای درصد بالایی از ۱۷ نوع اسید آمینه گیاهی می­باشد که تاثیر به سزایی در افزایش رشد و بهبود فتوسنتز دارد و استفاده از آن موجب افزایش مقاومت گیاه به تنش های خشکی می­گردد.
2. این ترکیب برخلاف ترکیبات آلی دارای Ec پایین در حدود ۰.۸ dS/m می­باشد.
3. pH این ترکیب در محدوده ۴-۵/۳ می­باشد که نسبت کود مرغی مایع بسیار پایین می­باشد.
4. استفاده از این ترکیب به صورت محلولپاشی برروی سطح سبز گیاه به جهت دارا بودن اسید آمینه و pH اسیدی.

جدول محاسبه هزینه استفاده از کود آلی زرگرین یک هکتار:

نتیجه گیری مقایسه:

با توجه به قرار گرفتن کشور ایران در موقعیت جغرافیایی خشک و نیمه خشک و به دلیل میانگین بارش کم در سال (کمتر از ۱۲۰میلیمتر) و  همچنین وجود طول روز بلند و گرم شرایط تشکیل ماده آلی در این منطقه جغرافیایی وجود ندارد و اگر هم تشکیل گردد زیر ۱ درصد در خاک می­باشد که در طبقه بندی مواد آلی خاک از این حیث بسیار فقیر است بنابراین جهت انجام هرگونه فعالیت کشاورزی و کشت و پرورش گیاهان باید به درصد مواد آلی توجه شود و همانطور که ذکر شد کشاورزان از گذشته  فضولات و باقی مانده گیاهی را در زمین های کشاورزی جهت افزایش ماده آلی و راندمان استفاده می­کنند. یکی از این ترکیبات از فضولات مرغ می­باشد اما به دلیل اینکه این ترکیبات علاوه بر کربن آلی بالا دارای  EC بالا می­باشند استفاده از آن­ها در همه­ی زمین­های کشاورزی دارای این مشکل توصیه نمی­گردد و اگر هم استفاده شود باید احتیاطات لازم در نظر گرفته شود و از مصرف زیاد آن خودداری شود اما کود آلی زرگرین علاوه بر اینکه دارای مشکلات فوق نمی­باشد محدودیتی نیز در خاک­های قلیایی ایران ندارد و با pH اسیدی خود از یک سو در خاک به عنوان یک بافر عمل کرده و  pH خاک را بهبود می­بخشد و منجر به افزایش فراهمی عناصر میکرو در خاک می­گردد و از طرفی با اسیدهای آمینه بالایی که در ساختار خود دارد رشد گیاه را بهبود می­بخشد از دیگر مزایای این ترکیب قابلیت محلولپاشی آن می­باشد که می­توان به میزان کمتری نسبت به آبیاری از این ترکیب را جهت بهبود رشد محلولپاشی نمود در حالی که در ترکیبات تهیه شده از کود مرغ خاصیت محلولپاشی وجود ندارد و در صورت انجام موجب گیاه­سوزی می­گردد.