مواد محرک رشد گیاهی چیست؟ معرفی انواع بیو استیمولانت‌ها و نقش آن‌ها

مواد محرک رشد گیاهی

یکی از اهداف اصلی کشاورزی نوین، افزایش کیفیت محصول، پایداری سیستم‌های کشت و کاهش هزینه‌های تولید است. تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر باعث شده گیاهان زراعی با انواع تنش‌های زیستی و غیرزیستی روبه‌رو شوند. در چنین شرایطی، استفاده از مواد محرک رشد گیاهی می‌تواند به گیاه در مقابله با تنش‌ها کمک کرده و عملکرد آن را بهبود دهد.

مواد محرک رشد گیاهی چیست؟

مواد محرک رشد گیاهی (Plant Biostimulants) ترکیباتی طبیعی یا سنتزی‌اند که با تأثیر بر فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه، موجب افزایش رشد، سلامت و مقاومت آن می‌شوند.
نکته مهم این است که این ترکیبات منبع اصلی عناصر غذایی نیستند (برخلاف کودهای NPK)، بلکه باعث می‌شوند گیاه توانایی جذب و استفاده بهتر از منابع موجود را پیدا کند.

انواع محرک‌های رشد گیاهی

۱. مواد هیومیکی و فولویک اسیدها (Humic & Fulvic acids)

مواد هیومیکی از اجزای آلی طبیعی خاک‌اند که حاصل تجزیه بقایای گیاهی و فعالیت میکروارگانیسم‌ها هستند.
مزایا:

• افزایش دسترسی گیاه به عناصر غذایی

• بهبود ساختار فیزیکی و شیمیایی خاک

• خاصیت کلات‌کنندگی و ترکیب با ریزمغذی‌ها
  این مواد علاوه بر اثرات خاکی، بر فیزیولوژی گیاه و میکروارگانیسم‌های اطراف ریشه نیز اثر مثبت دارند.

۲. عصاره جلبک‌های دریایی (Seaweed Extracts)

این عصاره‌ها سرشار از ترکیبات فعال زیستی‌اند که رشد گیاه و سلامت خاک را تقویت می‌کنند.
مزایا:

• تقویت رشد ریشه و شاخه‌ها

• افزایش مقاومت در برابر تنش‌ها

• بهبود جذب عناصر و کارایی کودها

• تحریک تولید هورمون‌های رشد

• ارتقای کیفیت محصول (اندازه، رنگ و ماندگاری)
  جلبک‌های قهوه‌ای مانند Ascophyllum و Laminaria منبع اصلی این ترکیبات‌اند.

۳. اسیدهای آمینه (Amino Acids)

اسیدهای آمینه از تجزیه پروتئین‌های گیاهی یا حیوانی تولید می‌شوند و مستقیماً توسط ریشه و برگ جذب می‌گردند.
مزایا:

• تحریک رشد و بهبود عملکرد ریشه و اندام هوایی

• افزایش مقاومت به خشکی، شوری و تنش‌های محیطی

• بهبود جذب عناصر غذایی

• افزایش سنتز پروتئین و هورمون‌های رشد

• تقویت سیستم ایمنی گیاه

• ارتقای کیفیت محصول و ماندگاری

• کاهش وابستگی به کودهای شیمیایی

این ترکیبات به‌عنوان محرک‌های زیستی مؤثر مکملی ارزشمند در کشاورزی پایدار محسوب می‌شوند.

۴. مایه‌های تلقیح میکروبی (Microbial Inoculants)

شامل باکتری‌ها و قارچ‌های مفید هستند که با افزودن به خاک، بذر یا برگ، رشد گیاه را تحریک می‌کنند.
مزایا:

• افزایش جذب عناصر و کارایی کودها

• تقویت رشد ریشه و افزایش زیست‌توده

• افزایش مقاومت در برابر خشکی، شوری و بیماری‌ها

• بهبود تعادل آب و سلامت گیاه

• کاهش مصرف کود شیمیایی و حمایت از کشاورزی پایدار
  قارچ‌های مایکوریزا (Mycorrhiza) با بیش از ۸۰٪ گیاهان همزیستی دارند و نقش کلیدی در تغذیه و سلامت گیاه دارند.

۵. ترکیبات معدنی و نمک‌های غیرآلی (مثل فسفیت‌ها)

این مواد با تقویت سیستم دفاعی گیاه و تحریک تولید آنتی‌اکسیدان‌ها باعث بهبود مقاومت و سلامت عمومی گیاه می‌شوند.
مزایا:

• تقویت سیستم ایمنی

• افزایش مقاومت به بیماری‌ها

• تحریک تولید آنتی‌اکسیدان

• بهبود کیفیت و سلامت محصول

سوالات متداول

۱. مواد محرک رشد گیاهی چه هستند؟
ترکیبات طبیعی یا سنتزی که با فعال‌سازی فرآیندهای زیستی، موجب رشد بهتر، جذب بیشتر مواد غذایی و مقاومت بالاتر گیاه می‌شوند.

۲. نقش اسیدهای آمینه چیست؟
آن‌ها مستقیماً جذب گیاه شده و رشد ریشه و برگ را تقویت، مقاومت را افزایش و سنتز پروتئین و هورمون‌ها را بهبود می‌دهند.

۳. رایج‌ترین محرک رشد در بازار؟
اسیدهای آمینه و ترکیبات هیومیکی بیشترین کاربرد را دارند و معمولاً به صورت محلول‌پاشی یا کود آغشته به خاک مصرف می‌شوند.

۴. مزیت اسیدهای آمینه نسبت به سایر محرک‌ها چیست؟
جذب سریع، تأثیر چندمنظوره و توانایی هم‌زمان در رشد ریشه و اندام هوایی، مقاومت و بهبود کیفیت محصول.

۵. کود محرک رشد زرگرین چیست؟
کود زرگرین حاوی اسیدهای آمینه، پلی‌ساکاریدها، اسیدهای آلی و مواد آلی است. این محصول موجب رشد قوی‌تر، مقاومت به خشکی و شوری، افزایش جذب عناصر و ارتقای کیفیت میوه‌ها و سبزی‌ها می‌شود و در کشت خاکی و هیدروپونیک قابل استفاده است.