مقایسه کودهای مرغی با محصول زرگرین
ماده آلی:
ماده آلی یا ارگانیک ترکیباتی هستند که در ساختار خود دارای کربن می باشند این ترکیبات خود به دو بخش تقسیم می شوند :
- بخش مرده ترکیبات آلی که از مواد آلی پوسیده ، حاصل تغییر شیمیایی و میکروبی جانداران مرده به وجود آمده اند
- بخش زنده ترکیبات آلی که از ریشه گیاهان و بقایای زنده گیاهی و ریز جاندارن به وجود آمده اند
در توضیح بخش مرده این قسمت از مواد آلی دگرگون شده ( هوموسی شده) و مواد آلی گیاهی دگرگون نشده تشکیل شده است، مواد هوموسی موجود در خاک به دو قسمت ۱- مواد هیومیکی ۲- مواد آلی غیر هیومیکی مانند اسیدهای آمینه،کربوهیدرات،لیگنین تقسیم میشوند.
مواد هیومیکی در خاک درواقع بخشی از اجزای اصلی مواد آلی طبیعی در ته نشست های آلی زمین شناسی از قبیل رسوبات دریاچه،پیت ، زغال قهوه ای و شیل ها میباشند. این ترکیبات دارای رنگ قهوه ای تا قهوه ای تیره میباشند که به دلیل حضور مواد هیومیکی بوده و به همین دلیل رنگ خاکهای دارای مواد آلی به رنگ تیره است. کاربرد مواد آلی در صنعت و کشاورزی بسیار گسترده است در بخش کشاورزی کودهای آلی نقش بهسزایی در اصلاح ساختار فیزیکی و سلامت خاک بر عهده دارند این ترکیبات که از ملکولهای درشت با توانایی پیوند با عناصر مختلف تشکیل شدهاند علاوه بر خاصیت کلات کنندگی عناصر معدنی در خاک نقش بهسزایی در تغذیه گیاهی بر عهده دارند. ترکیبات آلی باعث افزایش میزان کربن آلی در خاک شده که همین امر موجب افزایش رشد و تنوع میکروارگانیسم های مفید خاک به خصوص باکتریهای تثبیت کننده ازت و حل کننده فسفات میگردد. همچنین ترکیبات آلی با افزایش پیوند خود با ذرات ساختمانی خاک باعث افزایش نفوذ آب و اکسیژن در خاک و همچنین در رقابت با کاتیون های مضر خاک همچون سدیم موجب آبشویی این ترکیبات شده و در مجموع منجر به اصلاح ساختار خاک میگردند در واقع ترکیبات آلی باعث افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک میشوند. منشاء ترکیبات آلی در خاک بیشتر با توجه به متنوع بودن منابع کربن دار بسیار متنوع است اما مهمترین منابع تامین کننده مواد آلی خاک به صورت زیر میباشد:
- ترکیباتی حاصل از تجزیه ارگانیسمهای گیاهی و جانوری همچون انــدامهای گیاهی پوسیده و جانوران مرده تجزیه شده هستـند و این ترکیبات پس از پوسیده شدن توسط میکروارگانیسم های خاکی به کربن آلی تبدیل میشوند.
- ترکیبات فرآوری شده (کمپوست) و یا فرآوری نشده (خام) که منشاء حیوانی دارند مانند فضولات دامی و طیور.
- ترکیبات حاصل از فرآوری مواد بازیافتی همچون کمپوست شهری و ضایعات کشاورزی.
- ترکیبات تهیه شده از معادن لئوناردیت که دارای درصد بالایی هیومیک و فولویک میباشند.
در این بخش مقایسه ای از دو نوع ترکیب آلی را داریم که از ارگانهای گیاهی و جانوری به صورت صنعتی تهیه شده اند:
کود مرغی : از گذشته بسیار دور کشاورزان دریافتند که جهت افزایش و بهبود عملکرد رشد و محصول خود از ترکیبات آلی حاصل از فضولات پرندگان و دام استفاده کنند و از این رو این مواد را پس از پوساندن در فضای باز به عنوان کود پیش کشت مورد استفاده قرار میگرفت روشی که با توجع به مزایا و معایب آن مورد استفاده قرار میگرفته، جهت بررسی دقیقتر این ترکیب میانگین آنالیز کود مرغی در جدول زیر مورد بررسی قرار میگیرد (۱):
کود مرغی ترکیبی میباشد که به علت دارا بودن کربن در ساختار خود جز‌ء ترکیبات آلی می باشد .پایلوت های انجام شده برروی کشت ذرت با آنالیز جدول(۱) در سال ۱۳۸۴ نشان میدهند استفاده از کود مرغی به میزان ۳۰ تن در هکتار باعث افزایش معنی داری در فاکتورهای رشد رویشی گیاه گردیده که علت اصلی آن افزایش در میزان ماده آلی خاک و بهطبع آن افزایش میزان نیتروژن میباشد همچنین استفاده از این کود موجب افزایش معنیداری در میزان ذخیره فسفر خاک میشود که به دلیل افزایش بیش از اندازه این عنصر در مصرف متوالی (سالانه) از این کود منجر به مسمومیت خاک نسبت به این عنصر میگردد (۱). از معایب استفاده از کودهای آلی (دامی – مرغی) در بخش کشاورزی بالا بودن میزان هدایت الکتریکی (Ec) این ترکیبات را می توان اشاره کرد که اغلب ۸-۱۴ ds/m است که همین امر موجب افزایش قابل توجهی در میزان کاتیونهای نمکی که منجر به شوری خاک و تخریب تدریجی ساختار خاک و همچنین کاهش میزان جذب عناصر غذایی توسط ریشه میگردد.یکی دیگر از معایب کود مرغ بالا بودن میزان نیتروژن آمونیاکی (NH3) این ترکیب میباشد که طبق اندازه گیری های انجام شده ۸۰ ٪ نیتروژن موجود در این کود را نیتروژن به فرم آمونیاکی تشکیل میدهد ، به دلیل اینکه کود مرغی به میزان زیاد (تقریبا ۲-۳ تن در هر هکتار) در زمین زراعی استفاده میشود در فصول گرم سال آمونیاک حاصل از این ترکیب باعث عوارض جانبی منجمله سوختگی در قسمت ریشه گیاهان میشود.
در حال حاضر کود مرغی به دلیل سهولت استفاده و کاهش اثرات جانبی مصرف آن به صورت فرآوری شده در دو فرم مایع و پلت شده در اختیار کشاورزان قرار میگیرد که آنالیزهای آن در جدول شماره (۲) به صورت مقایسه با کود مرغ خام ذکر شده است :
جدول شماره (۲) نشان میدهد که نسبت های NPK در کودهای مرغی خام (فرآوری نشده) نسبت به فرمهای پلت و مایع تغییر محسوسی نداشته و ثابت مانده است و همچنین مقایسه کربن آلی به عنوان اصلی ترین فاکتور این نوع ترکیبات نشان میدهد که این میزان در کود مرغی بدون فرآوری به مراتب بیشتر از فرمهای فرآوری شده آن میباشد. یکی از موارد بسیار مهم در کودهای آلی به خصوص کود مرغی میزان هدایت الکتریکی(Ec) این کود میباشد که در فرمهای جامد آن بسیار بیشتر از فرم مایع آن است همچنین در کود مرغی پلت شده میزان گوگرد و کلسیم آن بسیار بالا میباشد که مربوط به استفاده از این ترکیبات در فرآیندهای تولید میباشد. به طور کلی در خصوص استفاده از این نوع کود در کشاورزی فرم مایع آن مورد استقبال بیشتری نسبت به سایر فرمهای آن قرار گرفته چون از طرفی میزان هدایت الکتریکی آن نسبت به فرمهای دیگر کود مرغ پایین است و از طرفی دیگر به دلیل مایع بودن و میزان مصرف ۲۰-۴۰ لیتر در هکتار مصرف آن کم و نیاز به تجهیزات خاصی مانند کودپاش و تراکتور ندارد و میتوان از این کود در طول فصل کشت به همراه آبیاری استفاده نمود.
جدول محاسبه هزینه استفاده از کود مرغی پلت شده در یک هکتار:
کود آلی مایع زرگرین :
این ترکیب یکی از ترکیبات آلی گیاهی میباشد که از فرآوری دانه ذرت تهیه شده است که علاوه بر ماده آلی دارای درصد بالایی از اسیدهای آمینه گیاهی میباشد همچنین این ترکیب دارای درصدی از عناصر ماکرو و میکرو به همراه پلی ساکارید که در جدول شماره (۳) مشخصات آن ذکر شده است.
آنالیز کود آلی زرگرین (بر حسب ماده خشک):
بررسی آنالیز جدول شماره (۳) نشان میدهد که این ترکیب همانند کود مرغی دارای درصدی از عناصر ماکرو به همراه کربن آلی میباشد. ویژگی خاص این محصول که آن را از دیگر محصولات متمایز میکند در ۴ مورد است:
- این ترکیب دارای درصد بالایی از ۱۷ نوع اسید آمینه گیاهی میباشد که تاثیر به سزایی در افزایش رشد و بهبود فتوسنتز دارد و استفاده از آن موجب افزایش مقاومت گیاه به تنش های خشکی میگردد.
- این ترکیب برخلاف ترکیبات آلی دارای Ec پایین در حدود ۰.۸ dS/m میباشد.
- pH این ترکیب در محدوده ۴-۵/۳ میباشد که نسبت کود مرغی مایع بسیار پایین میباشد.
- استفاده از این ترکیب به صورت محلولپاشی برروی سطح سبز گیاه به جهت دارا بودن اسید آمینه و pH اسیدی.
جدول محاسبه هزینه استفاده از کود آلی زرگرین یک هکتار:
نتیجه گیری مقایسه:
با توجه به قرار گرفتن کشور ایران در موقعیت جغرافیایی خشک و نیمه خشک و به دلیل میانگین بارش کم در سال (کمتر از ۱۲۰میلیمتر) و همچنین وجود طول روز بلند و گرم شرایط تشکیل ماده آلی در این منطقه جغرافیایی وجود ندارد و اگر هم تشکیل گردد زیر ۱ درصد در خاک میباشد که در طبقه بندی مواد آلی خاک از این حیث بسیار فقیر است بنابراین جهت انجام هرگونه فعالیت کشاورزی و کشت و پرورش گیاهان باید به درصد مواد آلی توجه شود و همانطور که ذکر شد کشاورزان از گذشته فضولات و باقی مانده گیاهی را در زمین های کشاورزی جهت افزایش ماده آلی و راندمان استفاده میکنند. یکی از این ترکیبات از فضولات مرغ میباشد اما به دلیل اینکه این ترکیبات علاوه بر کربن آلی بالا دارای EC بالا میباشند استفاده از آنها در همهی زمینهای کشاورزی دارای این مشکل توصیه نمیگردد و اگر هم استفاده شود باید احتیاطات لازم در نظر گرفته شود و از مصرف زیاد آن خودداری شود اما کود آلی زرگرین علاوه بر اینکه دارای مشکلات فوق نمیباشد محدودیتی نیز در خاکهای قلیایی ایران ندارد و با pH اسیدی خود از یک سو در خاک به عنوان یک بافر عمل کرده و pH خاک را بهبود میبخشد و منجر به افزایش فراهمی عناصر میکرو در خاک میگردد و از طرفی با اسیدهای آمینه بالایی که در ساختار خود دارد رشد گیاه را بهبود میبخشد از دیگر مزایای این ترکیب قابلیت محلولپاشی آن میباشد که میتوان به میزان کمتری نسبت به آبیاری از این ترکیب را جهت بهبود رشد محلولپاشی نمود در حالی که در ترکیبات تهیه شده از کود مرغ خاصیت محلولپاشی وجود ندارد و در صورت انجام موجب گیاهسوزی میگردد.
- تاثير سطوح مختلف كنسانتره كود مرغي بر صفات رويشي و شاخصهاي فتوسنتزی زعفران محمدرضا امینی فرد – زهراقلیزاده . دانشکده کشاورزی بیرجند
- بررسی تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن و کود مرغی روی صفات کمی و کیفی خیار پاییزه . داوود هاشم آبادی – عبدالکریم کاشی
- تاثیر کود مرغ و نحوه اختلاط آن با خاک بر غلظت عناصر غذایی دانه ذرت. سیف اله فلاح – امیرقلاوند – سید محمود سمر – علیرضا یدوی :نشریه زراعت زمستان ۱۳۹۰.
- اثر ویناس نیشکر بر محتوای عناصر غذایی خصوصیات رشد و عملکرد ریحان.افسانه عالی نژادیان بید آبادی –تاراجمیلی-عباس ملکی
- تاثیر کودهای آلی و بیولوژیک بر برخی صفات گوجه فرنگی.مرتضی تابش-علیرضا کوچکی- محسن جهان-مهدی نصیری محلاتی
- کتاب مواد آلی خاک : دکتر علی اکبر صفری سنجانی انتشارات دانشگاه بوعلی همدان.